Tìm hiểu chợ tình Khâu Vai

Khâu Vai nằm ở huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang – tiếp giáp tỉnh Lao Cai. Trước năm 1992, Chợ họp mỗi năm một lần vào ngày 27-3 âm lịch.

Truyền thuyết chợ Khâu Vai được dân gian kể lại:

…Ngày ấy ờ Khâu Vai có chàng trai dân tộc Nùng khôi ngô tuấn tú, khỏe mạnh, chăm làm, dân gọi là chàng Ba. Chàng yêu say đắm cô gái dân tộc Giáy xinh đẹp, khéo tay, hát hay ở bản bên tên là nàng Út. Hai người thường rủ nhau lên núi Khâu Vai tâm sự. Mối tình của họ đẹp như hoa rừng, trong như nước suối, đằm thắm như đôi chim “Nộc Hang, Nộc Phày” (giống chim có màu sắc đẹp, hót hay, sống từng đôi). Nhưng theo phong tục hồi đó, trai gái không được lấy người khác dân tộc; con gái không được phép tự tìm hiểu bạn đời, nên gia đình họ hàng đều ngăn cấm. Sự cấm đoán khiến họ càng yêu nhau tha thiết. Hiềm khích giữa hai bản và hai gia đình đã xảy ra. Một ngày kia, khi đôi trai gái đang ngồi bên nhau trên núi thì nhìn thấy người hai bản đang đánh nhau đổ máu ở phía dưới. Họ biết tình yêu của họ đã trở thành mối họa. Hai người gạt nước mắt chia tay, hẹn kiếp sau nên vợ nên chồng và sẽ gặp nhau mỗi năm một lần đúng vào ngày chia tay, tại nơi thường hò hẹn – Khâu Vai. Và cũng ngày ấy lần hẹn gặp nhau, họ đã cùng nhau về thế giới bên kia để không phải sống trong nỗi mòn mỏi, nhung nhớ, chờ đợi suốt cả năm trời đằng đẵng. Hai gia đình hốt hoảng đi tìm khắp non cao, rừng thẳm nhưng vẫn không tìm thấy. Vài ngày sau, xác chàng Ba và nàng Út được tìm thấy dưới chân vách đá. Họ vẫn đang ôm chặt nhau như không muốn rời xa. Thương xót và ân hận, gia đình họ đã làm lễ mai táng, dựng lên hai miếu thờ, nay gọi là miếu Ông, miếu Bà… Rồi sau đó, Khâu Vai trở thành nơi hò hẹn chung cho những người yêu nhau, nhưng gặp trắc trở không lấy nhau được.

Chợ Khâu Vai ngày trước không có người mua, không có người bán. Người đến chợ, không kể tuổi tác, già hay trẻ, tình duyên trắc trở ngày trước sớm hay muộn. Chợ là nơi tìm lại bạn xưa mà lòng đã trao thương gửi nhớ, gặp nhau để tâm sự, trút bỏ những nỗi niềm thầm kín trong lòng, vui chơi cho thỏa nỗi nhớ mong. Họ đem theo thức ăn từ nhà, đến bữa bỏ ra cùng ăn với nhau gói cơm nếp, củ sắn, miếng bánh…
Tâm trạng người đi chợ rất háo hức. Nếu ở xa người ta đến chợ từ chiều ngày 26. Đến nơi là cuộc tìm kiếm. Khi tìm được cố nhân thì họ đưa nhau vào nơi yên ắng trò chuyện. Có những cặp vợ chồng cùng đến Khâu Vai tìm bạn tình- cố nhân của nhau, họ đều tôn trọng tình cảm riêng của nhau. Chiều ngày 27 là lúc chợ tan, đôi bạn tình xưa bịn rịn chia tay, không ai biết trước có còn gặp lại nhau lần nữa. Cặp vợ chồng nọ tìm nhau cùng che ô về nhà, kể cho nhau nghe những chuyện về người tình xưa. Thế nhưng có những người đến Khâu Vai nhiều lần mà vẫn chưa gặp được cố nhân, sự tìm kiếm, ngóng đợi cứ vô vọng, đến khi chiều tà lại ngậm ngùi lẻ loi ra về, lòng càng day dứt, trĩu nặng. Chợ tình Khâu Vai hôm nay không chỉ là chợ của những mối tình trắc trở, trái ngang của người Mèo vạc, của các dân tộc sống trên cao nguyên đá Đồng Văn, mà nó đã trở thành sinh hoạt văn hóa độc đáo, hấp dẫn, là điểm đến của nhiều thanh niên nam nữ của Hà Giang cùng đến chợ hò hẹn, tìm bạn, để từ đó có nhiều đôi lứa đã nên vợ nên chồng từ chợ tình này. Thời gian cùng cuộc sống văn minh hôm nay đã làm chuyện hôn nhân thay đổi theo hướng tích cực. Vì thế, các chàng trai, cô gái được tự do tìm hiểu và quyết định hôn nhân, mà không gặp phải sự cản trở của các bậc làm cha làm mẹ như chàng Ba, nàng Út thuở xưa.

Từ năm 1992 trở lại đây, chợ Khâu Vai đã họp thành phiên 5 ngày một lần. Chợ phiên Khâu Vai cũng có mua, có bán những sản vật, hàng hóa. Nhưng mỗi năm, Chỉ một lần vào ngày 27-3 âm lịch, chợ tình Khâu Vai vẫn là điểm hẹn của những người muốn tìm về quá khứ với bao hoài niệm. Khâu Vai đã chứng kiến bao nỗi buồn vui của những cuộc hội ngộ sau những tháng năm dài xa cách, biệt ly. Khâu Vai cũng xoa dịu nỗi đau cho bao số phận bởi những ngang trái nhân duyên và tìm lại niềm vui sau bao vất vả thường nhật. Chợ tình Khâu Vai vẫn là điểm hẹn thiêng liêng cho bao lứa đôi tình duyên trắc trở, là hiện thân của biết bao câu chuyện tình đã đi vào huyền thoại.